Geliefde gemeente van onze Here Jezus,

Botsing tussen ideaal en werkelijkheid

Preken over relaties is niet eenvoudig. Het is een beladen onderwerp omdat het niet alleen maar rozengeur en maneschijn is. We mogen dankbaar zien dat de Here vele huwelijken zegent. Ondanks dat twee zondige mensen elkaar trouw hebben beloofd, maakt God het waar die belofte te houden. Maar er is naast dankbaarheid ook veel verdriet in ons midden. Omdat er een botsing kwam tussen het ideaal en de weerbarstige werkelijkheid. Er zijn velen die een leven lang de scherven van een gebroken huwelijk met zich meedragen. De wonden herstellen niet altijd, en de littekens zijn blijvend. Pijn, schaamte en verlegenheid is het deel voor velen die de harde werkelijkheid hebben ontmoet. Krassen op je ziel en wonden die soms niet meer genezen.

Nu is het zo dat we in de kerk worstelen met die botsing tussen Gods ideaal van het huwelijk en de weerbarstige werkelijkheid waarin wij leven. Vaak schieten we dan door in uitersten. Of we zetten vol in op het ideaal en dus mag echtscheiding niet bestaan, óf we leggen ons maar neer bij de werkelijkheid en laten het ideaal van liefde en trouw varen.  Als je elkaar niet meer gelukkig kan maken, zal God je niet verbieden uiteen te gaan.

Ook voor mijzelf voelt dat als een onoplosbaar dilemma: als ik belijd dat ik geloof dat God ons inderdaad vraagt niet te scheiden van elkaar, heb ik het gevoel dat ik meteen een oordeel uitspreek over iedereen die te kampen heeft gehad met echtscheiding. Maar als ik aan de andere kant zeg: dit is nu eenmaal de harde werkelijkheid dus leer er maar mee omgaan en laten we dat voor lief nemen, dan ervaar ik gewetensnood want ik verlang ernaar in deze gebroken wereld te luisteren naar Gods stem.

Hoe moet dat nu? Die botsing tussen ideaal en werkelijkheid. Daarover ga ik preken deze morgen. Dit is een preek voor ons allemaal. Getrouwd of ongetrouwd, of je verkering hebt of niet. Want het gaat erom waar jij geluk van verwacht.

Ik hoop dan dat dit onderwerp in het licht van het evangelie mag komen te staan. De Here Jezus is juist naar de aarde gekomen om al onze duisternis in zijn licht te plaatsen. Dat doet hij niet om je te schande te maken, maar om je thuis te brengen. Dit is een preek die zoekt naar Jezus in de botsing tussen ideaal en werkelijkheid. Ik zoek een Bijbelse weg die zowel het ideaal hoog houdt én de gebroken zondaar een lach, licht en lucht geeft.

Je gaat die derde weg tussen ideaal en werkelijkheid hopelijk vinden in het spannende gesprek tussen Jezus en de bijbelgetrouwe Joden. Je gaat ontdekken dat Jezus vasthoudt aan het hemelhoge ideaal maar ook een stap extra zet. Hij leert ons om niet blind te staren op huwelijksgeluk, maar om je hoop te vestigen op de Heer. Hij doet ons ontdekken dat het ware geluk niet te vinden is in je man of vrouw, vriend of vriendin maar in Christus alleen. Alleen als je geluk helemaal bij Jezus is, zal je ook op weg kunnen gaan op weg naar dat hemelhoge ideaal. Ik preek daarom onder het thema:

Verloofd met Jezus en daarom trouw aan jou.

Een goed huwelijk is een huwelijk waar niet je man of vrouw jou gelukkig moet maken, maar Jezus. Een gelukkig leven is ten slotte een leven waar je geluk niet afhankelijk is van jouw levensstaat, maar van je relatie met Jezus.

Laten we de tekst nog een keer tot ons nemen:

Matteüs 19:1–12 NBV ¹ Nadat Jezus deze rede had uitgesproken, verliet hij Galilea en ging hij langs de overkant van de Jordaan naar Judea. ² Grote massa’s mensen volgden hem, en hij genas hen ter plekke. ³ Toen kwamen er farizeeën op hem af om hem op de proef te stellen. Ze vroegen: ‘Mag een man zijn vrouw om willekeurig welke reden verstoten?’ ⁴ Hij zei: ‘Hebt u niet gelezen dat de schepper de mens bij het begin mannelijk en vrouwelijk heeft gemaakt?’ ⁵ En hij vervolgde: ‘Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één worden; ⁶ ze zijn dan niet langer twee, maar één. Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.’ ⁷ Toen vroegen ze hem: ‘Waarom heeft Mozes dan voorgeschreven haar een scheidingsbrief te geven en haar zo te verstoten?’ ⁸ Hij antwoordde: ‘Omdat u harteloos en koppig bent, daarom heeft Mozes u toegestaan uw vrouw te verstoten. Maar dat is niet vanaf het begin zo geweest. ⁹ Ik zeg u: wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel, tenzij er sprake was van een ongeoorloofde verbintenis.’ ¹⁰ Hierop zeiden zijn leerlingen: ‘Als het met de verhouding tussen man en vrouw zo gesteld is, kun je maar beter niet trouwen.’ ¹¹ Hij zei tegen hen: ‘Niet iedereen kan deze kwestie begrijpen, alleen degenen aan wie het gegeven is: ¹² er zijn mannen die niet trouwen omdat ze onvruchtbaar geboren werden, andere omdat ze door mensen onvruchtbaar gemaakt zijn, en er zijn mannen die niet trouwen omdat ze zichzelf onvruchtbaar gemaakt hebben met het oog op het koninkrijk van de hemel. Laat wie bij machte is dit te begrijpen het begrijpen!’

Jezus handhaaft een hemelhoog ideaal

Er zijn een aantal dingen die ik moet uitleggen voor we begrijpen wat het hart van deze discussie is.

1. Dit is niet allereerst een discussie of je mag scheiden of niet. De Farizeeën willen Jezus weer eens pakken op zijn leer. Ze geloofden niet dat Hij van God kwam, en ze vonden hem een valse profeet, dus wilden ze hem ontmaskeren. Hun motief is van belang. Voor hun is de theologische inhoud niet zo belangrijk, als wel het te grazen nemen van Jezus.
2. Ik zei al, het gaat hier niet om de vraag of je mag scheiden of niet. Want dat mocht wettelijk gezien middels een scheidbrief. Die scheidbrief was een middel in de wet van Mozes. Als een vrouw in ongenade viel dan kon de man een brief meegeven. Die brief was een beschermmiddel voor de vrouw. Een vrouw die verstoten werd door de man was kwetsbaarder dan een weduwe. Als ze geen scheidbrief zou krijgen, zou niemand meer met haar willen trouwen. Want dan zou haar eerste man haar kunnen terugeisen. Daarom heeft Mozes namens God beschikt dat als de man de vrouw zou verstoten, de vrouw beschermd diende te worden tegen willekeur. Enerzijds moest de man een geldige reden hebben, anderzijds kon de vrouw hertrouwen.
3. Nu was het zo dat rond de tijd van Jezus de wetgeleerden discussieerden wat dan een geldige reden was om je vrouw te verstoten. Er bestonden twee kampen. Het ene kamp schaarde zich achter Rabbi Hillel die zei dat elke willekeurige reden geldig is. Dus als je vrouw niet kan koken, dan kon je haar al wegsturen. Maar de andere partij onder leiding van Rabbi Shammai was strikter: alleen redenen van overspel of verwaarlozing konden ze aandragen als legitieme reden. Overigens las ik ergens dat de vrouw in dat geval ook mocht vertrekken!
4. De vraag die Jezus dus krijgt gaat over deze discussie. Van buitenaf lijken de Farizeeën Jezus dus gewoon naar zijn mening te vragen, maar in hun hart waren ze van plan Jezus te grijpen. Ze stellen de vraag vanuit het meest ruimdenkende standpunt. “Mag de man zijn vrouw om elke willekeurige reden verstoten?”
5. Rabbi Jezus overstijgt deze vraag van de Farizeeën. Hij geeft geen antwoord op hun vraag, maar hij wijst terug naar de oorsprong van de schepping. Gods Zoon wijst naar de droom van God en houdt de Farizeeën daaraan. God heeft man en vrouw geschapen om een levenseenheid te vormen voor het leven. Zo weerspiegelen ze het beeld van de trouwe Schepper. Jezus handhaaft Gods oorspronkelijke droom.
6. Als de Farizeeën vervolgens menen Jezus beet te hebben door te wijzen op de scheidbrief van Mozes, pareert Jezus dat door te wijzen op de hardheid van de mensen. Jezus laat zien dat de scheidbrief niet een recht is maar een noodwet. Soms is het niet anders, maar het is niet je recht. Ze maken krom wat recht is. Het is jullie hardheid dat jullie zover komen je vrouw te verstoten. Jullie maken je eigenlijk schuldig aan overspel als jullie je vrouw verstoten zonder er sprake is van overspel. En daarmee zet Jezus het debat op scherp. Eigenlijk wijst Jezus hier de Farizeeën streng terecht. Hij zegt hier tegen ze: “jullie die menen zulke vrome mensen te zijn, staan eigenlijk zelf schuldig voor God.”
7. En dan snap je wel dat de leerlingen zeggen: “als het zo gesteld is met man en vrouw dan kun je maar beter niet trouwen.” Als je altijd bij elkaar moet blijven, nou dan is er totaal geen prikkel om te investeren in elkaar. Van Bruggen merkt op dat de leerlingen wellicht hebben gedacht dat zonder uitstapclausule de vrouw te weinig geprikkeld wordt om zichzelf in te zetten voor haar man. Je zou kunnen zeggen: als het zo moet dan krijg je trouw maar zonder de liefde en dat is nu ook bepaald geen ideaalplaatje. Ik leg het vaak uit: Trouw is het huis waar de liefde kan wonen en groeien. Trouw is dat je elkaar vasthoudt in mooie en minder mooie tijden, zo leer je van elkaar te houden. Maar trouw zonder liefde is als een leegstaand huis. Daar word je koud van. Sommigen zijn een leven lang trouw aan elkaar, maar zijn diep ongelukkig. Het hemelse ideaal van het huwelijk? Ik denk dat je dat nergens volmaakt vindt. Je bent te feliciteren als je dat geluk mag proeven, maar het is niet je eigen verdienste.
8. Want Jezus zegt tegen de leerlingen dat vasthouden aan zo’n hemels ideaal een gift van God is. Je moet het niet op eigen kracht proberen maar de Geest moet het in ons doen.

We zien Jezus dus vasthouden aan een hemelhoog ideaal, maar hij wijst ook een begaanbare weg voor zondige mensen,

en wijst een begaanbare weg voor zondaars

Dat brengt me tot de kern van de boodschap. De leerlingen voelen aan hoe Jezus radicaal Gods hemelhoge ideaal handhaaft. Dat schuurt met onze levens. Misschien ervaar je dat zelf ook. Bijna elk huwelijk kent crises. Misschien zit je er middenin. Soms vraag je je af, hoe komt dit goed? Zo snel krijgen je eigen agenda, zin en ego weer de overhand. Zo eenvoudig kan je langs elkaar heen leven. Zo makkelijk stop je met investeren in elkaar. Zo snel beconcurreer je elkaar in tijd en energie. Dat sluipt er gewoon in. En Jezus, die het hemelhoge ideaal zelf heeft uitgevonden en het hemelhoge ideaal van liefde en trouw in eigen persoon is, weet dat. Hij is naar de aarde gekomen om ons weer een begaanbare weg voor zondige mensen te wijzen. Hij wijst de leerlingen een derde weg. De weg van het Koninkrijk. Terug naar het hemelhoge ideaal.

We vinden die weg aan het slot. Jezus reageert op de moedeloze reactie van de leerlingen. Jezus antwoordt met mysterieuze voorbeelden over onvruchtbare mannen. De ene man wordt onvruchtbaar geboren. De andere man is onvruchtbaar gemaakt, omdat die bijvoorbeeld als slaaf diende in de hofhouding van de echtgenote van een of andere bobo. En om te voorkomen dat die man dingen ging doen waarvoor die niet in dienst was, werd hij gecastreerd. En tenslotte wijst Jezus op die derde optie: dat je onvruchtbaar blijft om het Koninkrijk van God te dienen.

Uitleggers menen dat Jezus hier wijst op het celibaat: bewust alleen blijven om God te dienen. Jezus wijst op een alternatief. Net zoals Johannes de Doper, Paulus en natuurlijk Jezus zelf kan het je roeping zijn om alleen te blijven voor Gods Koninkrijk. Natuurlijk is dat zo. Maar ik denk dat de Here Jezus hier nog iets doet. Volgens mij wijst Hij hier op zichzelf en op het Koninkrijk dat Hij brengt. Hij verlegt onze blik naar Gods Koninkrijk. Jezus plaatst het huwelijk in het licht van Gods Koninkrijk. “Zoek eerst het Koninkrijk van God, en de rest zal u gegeven worden.” Verderop, in Matteüs 22:30 zegt Jezus het volgende: “Want bij de opstanding trouwen de mensen niet en worden ze niet uitgehuwelijkt, ze zijn dan als engelen in de hemel ” In die strekking leert Jezus ons iets over hoe we kunnen standhouden als zondige mensen in onvolmaakte relaties.

Onze eerste aandacht moet niet uitgaan naar het perfecte plaatje van een relatie, maar naar de perfecte Jezus. Niet je man of vrouw moet jouw eerste liefde zijn, want dan raak  je teleurgesteld. Christus moet je eerste liefde zijn. Jezus vraagt aan Petrus: “Petrus: heb jij mij lief, meer dan alle anderen hier?” En die vraag stelt hij ook aan iedereen hier. Heb je Jezus lief meer dan je man of vrouw? De Here leert ons dat het echtgenoot of echtgenote niet je eerste liefde moet hebben. Want dan ga je teveel verwachten van een zondig medemens. Je man of vrouw is een belangrijke basis voor je geluk, maar kan helaas ook een belangrijke bijdrage worden voor je ongeluk.

Jezus wijst ons aan het slot van de tekst op een weg die Hij zelf liep. Hij is die bewust onvruchtbare man die voor ons de weg naar het Koninkrijk aanlegde. Hij stierf kinderloos om ons kinderen van de Vader te maken. Jezus is de Weg, de Waarheid, en het Leven. Hij is het hemelhoge ideaal in eigen persoon. Hij is naar de aarde gekomen ons onvolmaakte mensen zijn volmaakte liefde en trouw te geven tot het uiterste. Hij heeft zijn leven opgeofferd om ons in overvloed Zijn liefde te schenken. Hoe je hier ook zit, je mag me alle scherven naar Jezus gaan. Door Jezus ben je geliefd. Daar kun je zelf niets aan bijdragen, want Jezus heeft het allemaal volbracht. Je kan aan zijn liefde ook niets meer afdoen, wat je ook hebt gedaan, want hij heeft om al onze zonden geleden.

Als je gelooft in Jezus mag je weten: ik ben samen met alle heiligen de beloofde bruid van Jezus. Straks komt het grote feest dat ik voor altijd geheeld ben van al mijn wonden en fouten. Dan is er geen huwelijk meer, zijn er geen relaties tussen onvolmaakte mensen, maar zijn alle mensen verbonden met God en zal Zijn liefde overvloedig door ons stromen. Tot die tijd gekomen is, ben ik Zijn verloofde en verlang ik ernaar nu al die liefde door te geven op de plek waar ik sta.

De weg van het Koninkrijk van Jezus bevrijdt onze huwelijken van een last die onze huwelijken niet dragen kunnen: namelijk dat we daardoor het geluk moeten vinden. Geluk, dat komt alleen van God. Met Jezus alleen ga je gezegend op weg, op die begaanbare weg van een hemelhoog ideaal van liefde en trouw middenin een gebroken werkelijkheid.

Amen